معاهدات چند جانبه هوایی - مجله سرگرمی

این کتاب به عنوان یکی از کتب مرجع می تواند مورد استفاده مدیران، کارشناسان و دانش پژوهان و تمامی علاقمندان و دست اندرکاران صنعت هوانوردی قرار گیرد. در این مجموعه، اسناد بین المللی مهم حاکم بر حقوق بین الملل هوایی عمومی و خصوصی به سهولت در اختیار موسسات آموزشی و حقوقدانان هوانوردی بین المللی قرار خواهد گرفت. بنابراین ما قصد داریم تا در شمارهای آینده نشریه، منتخبی از فصلهای این کتاب را ارائه نماییم.

یکی از شاخه های نوظهور حقوق بین الملل، حقوق هوایی می باشد که از جنبه های مختلفی در زمینه های حقوق هوایی عمومی و خصوصی برخوردار است. مباحث اولیه ای نظیر نتیجه مستقیم فکر پرواز به وسیله بشر و مباحث متعارفی نظیر عرف، قوانین و معاهدات، آرای دادگاه ها، نظریه ها و اصول کلی حقوق بین الملل، منابع حقوق هوایی را تشکیل می دهند. امروزه مهمترین منبع حقوق بین المللی هوایی عمومی و خصوصی، معاهدات امور هوانوردی و حمل و نقل هوایی می باشند.

عمر اختراع هواپیما یعنی واقعیت یافتن افسانه پرواز در دنیا بشری به یک قرن هم نمی رسد. به دلیل ویژگی های خاص حمل و نقل هوایی، امور هوانوردی و صنعت حمل و نقل هوایی بین المللی تاثیر بسزایی بر مسایل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و روابط بین الملل گذاشته است. در طول این سال ها نه تنها صنعت حمل و نقل هوایی برنامه پرواز میان دو کشور را تهیه و به مرحله اجرا درآورده بلکه با جابجایی مسافر و بار از قاره ای به قاره دیگر به وسیله مدرن ترین هواپیماها، طبیعت بین المللی هوانوردی را آشکارتر ساخته تا جایی که در سال 1989 یک پنجم جمعیت دنیا از هواپیما به عنوان وسیله حمل و نقل استفاده کردند و صنعت حمل و نقل هوایی 25% از ارزش تجارت بین المللی را به خود اختصاص داده است.

در حقیقت دولت ها نمی توانستند در برابر تغییرات سریع روابط بین الملل و پیشرفت فن آوری در زمینه هوانوردی بی تفاوت باقی بمانند. آنها به زودی دریافتند که باید کنترل امور هوانوردی را در دست گرفته و اصول حاکمیت دولت ها بر فضای هوایی سرزمین خود را بر جامعه بین الملل تحمیل کنند. در نتیجه در کنفرانس های صلح و یا به وسیله اعلامیه های یک جانبه سعی کردند تا تاثیرات مخرب استفاده از هواپیما در قضایای جنگ را محدود نموده تا هواپیما به عنوان یک ابزار مفید در جهت منافع بشری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین با عبور هواپیما از مرز کشورها، تدوین مقررات هوانوردی و حمل و نقل هوایی بین المللی نمی توانست به تاخیر افتد زیرا توسعه هوانوردی بدون شناختن حقوق و امتیازات مسافرین و متصدیان حمل و نقل هوایی بین المللی به ویژه در خصوص خطوط تجاری برنامه ریزی شده امکان پذیر نمی باشد.

در دهه های قبل قواعد حاکم بر روابط بین الملل به وسیله عرف بین المللی شکل می گرفت ولی عرف بین الملل کم و بیش صندلی دیرینه خود را به معاهدات دو جانبه و یا چند جانبه داده است. این معاهدات تا اندازه ای روابط میان دولت ها را در جامعه بین المللی قانونمند و حقوق و تکالیف آنها را در زمینه حقوق بین الملل هوایی مشخص می کند. در این راستا کوشش سازمان های بین المللی به ویژه سازمان بین المللی هوانوردی کشوری (ایکائو) بی تاثیر نبوده است.

پس از کنفرانس های صلح 1889 و 1907، دولت فرانسه در سال 1910 اقدام به تشکیل یک کنفرانس بین المللی هوانوردی در پاریس نمود تا دولت های شرکت کننده موضوع تدوین مقررات هوانوردی در زمان صلح را مورد بحث قرار دهند. مذاکرات کنندگان نوزده کشور حاضر منجر به تدوین پیش نویس یک کنوانسیون و سه ضمیمه شد که خاتمه مورد تصویب دولت ها قرار نگرفت. نهایتا کمیسیون هوانوردی کنفرانس پاریس 1919 و سه کمیته فرعی آن (نظامی، فنی، حقوقی، تجاری و امور اقتصادی) پیش نویس جدید کنوانسیون راجع به قواعد هوانوردی را با الهام از اقدامات قبلی تهیه نمود که به تصویب شورای عالی کنفرانس صلح رسید و در روز 13 اکتبر 1919 برای امضا در اختیار کنندگان تام الاختیار سی و سه کشور نیروهای متحدین نهاده شد.

کنوانسیون پاریس 1919 در روز 11 ژوییه 1922 برای چهارده کشور متعهد که آن را تصویب نموده بودند و از جمله کشور جمهوری اسلامی ایران که در سال 1920 به آن ملحق شده بود، لازم الاجرا شد و تعداد کشورهای متعاهد کنوانسیون مذکور تا

سی و چهار کشور افزایش یافت. در واقع این کنوانسیون اولین کوشش موفقیت آمیز کشورها در خصوص تاسیس یک نهاد بین المللی هوانوردی (کمیسیون بین المللی هوانوردی) و معین وظایف نظارت بر اجرای این کنوانسیون و تصویب اصلاح مقررات امور هوانوردی بین المللی که ممکن است در آینده ضرورت پیدا نماید، بوده و دارای اهمیت خاصی می باشد در حالی که این انتقاد نیز به آن وارد است که کنوانسیون حاصل کار کشورهای پیروز و بی طرف در جنگ و اغلب اروپایی تلقی می گردد.

در طول سال های 1919 تا 1944 کنوانسیون های متعددی از جمله کنوانسیون مادرید - 1926، کنوانسیون هاوانا - 1928 ، کنوانسیون بوئنوس آیرس - 1928 ، کنوانسیون بخارست - 1936 و موافقتنامه زمون - 1937 نیز در زمینه تدوین مقررات امور هوانوردی به ویژه جهت گنجاندن موارد جدید و برطرف بعضی مسائل منطقه ای تهیه و به امضای بعضی از کشورها رسید که غالبا آنها لازم الاجرا نشدند.

خاتمه نقش کمیسیون هوانوردی بین المللی در زمینه نظارت و تدوین مقررات فنی راجع به امور هوانوردی بین المللی به وسیله مجمع عمومی و شورای سازمان بین المللی هوانوردی کشوری (ایکائو) که با تصویب کنوانسیون هوانوردی کشوری بین المللی (کنوانسیون شیکاگو) - 1944 تاسیس شده، ادامه یافت. در نتیجه این دو کنوانسیون (کنوانسیون پاریس - 1919 و کنوانسیون شیکاگو - 1944) در تاریخ هوانوردی بین المللی دارای اهمیت بسزایی بوده و می توانند به عنوان منشورهای حقوق هوایی عمومی، تشکیل دهنده عناصر اساسی و بین المللی حقوق بین الملل هوایی عمومی (در بعضی زمینه ها خصوصی) بشمار فرایند اگرچه با لازم الاجرا شدن کنوانسین شیکاگو - 1944 و الحاق تمامی کشورهای متعاهد کنوانسیون پاریس - 1919 به آن، کنوانسیون مذکور قابلیت اجرایی خود را از دست داد. البته کنوانسیون شیکاگو- 1944 در طول سال های گذشته به دفعات مورد اصلاح واقع شده که در این مجموعه با اصلاحات آن آشنا خواهیم شد.

دستیابی به این توافق بین المللی در زمینه مقررات حقوق بین الملل هوایی خصوصی با توجه به وجود اختلافات اساسی بین مقررات قانونی حقوق خصوصی هر کشور (تعارض قوانین) و مقاومت آنها در خصوص عدم اجرای قانون ملی به نفع مقررات

بین المللی بسیار مشکل تر بوده است به ویژه زمانی که موضوع معین دادگاه صالح جهت رسیدگی به تخلف از اجرای معاهدات بین المللی مصوب در میان می باشد. در ابتدای سال 1925 دولت فرانسه احتیاج به یک کنوانسیون راجع به مسئولیت متصدیان حمل و نقل هوایی بین المللی را احساس نموده بود که منجر به تشکیل یک کنفرانس بین المللی حقوق هوایی در پاریس شد. نتیجه این کنفرانس تهیه پیش نویس کنوانسیون مذکور و ایجاد کمیته بین المللی متخصصین حقوق هوایی برای تجدید نظر در پیش نویس و تکمیل آن در زمینه مقررات مربوط به وحدت اسناد حمل و نقل هوایی بین المللی و تدوین متن نهایی کنوانسیون بود. در نهایت دومین کنفرانس بین المللی حقوق هوایی جهت آنالیز و تصویب متن نهایی کنوانسیون در ورشو(لهستان) تشکیل شدکه با تصویب کنوانسیون راجع به وحدت بعضی از مقررات حمل و نقل هوایی بین المللی (کنوانسیون ورشو) در سال 1929 به کار خود سرانجام داد. البته این کنوانسیون چندین نوبت مورد اصلاح واقع شده است که در این مجموعه با اصلاحات آن آشنا خواهیم شد. از آن به بعد مسئولیت توسعه مقررات حقوق بین الملل هوایی خصوصی به عهده کمیته بین المللی فنی متخصصین حقوق هوایی بوده و از سال 1947 این مسئولیت در شمار وظایف و مسئولیت های کمیته حقوقی سازمان بین المللی هوانوردی کشوری نهاده شده است که در حقیقت کمیته های مذکور مسائل مربوط به هوانوردی کشوری بین المللی در زمینه حقوق خصوصی را مورد آنالیز قرار داده و پیش نویس معاهدات بین المللی را جهت تصمیم گیری نهایی در کنفرانس های بین المللی حقوق هوایی تهیه و تدوین نموده اند. در حال حاضر تعداد قابل توجهی از معاهدات بین المللی در زمینه موضوعات مختلف هوانوردی و حمل و نقل هوایی تدوین و مورد تنفیذ کشورهای دنیا نهاده شده که یکی از منابع اساسی حقوق هوایی بشمار می فرایند.

علاوه بر اسناد بین المللی که حاوی اصلاحات کنوانسیون های شیکاگو - 1944 و ورشو - 1929 و همچنین کنوانسیون مونترال به عنوان جایگزین کنوانسیون ورشو و اصلاحات آن بوده، معاهدات بین المللی دیگری نیز در زمینه حقوق بین الملل هوایی که به تصویب کشورهای متعددی رسیده، تدوین و ترجمه شده که در این مجموعه گردآوری شده است بنابراین مجموعه حاضر متضمن متون فارسی و انگلیسی تعداد قابل ملاحظه ای از اسناد بین المللی مربوط به حقوق هوایی می باشدکه امید است مورد استفاده علاقمندان و دست اندرکاران این رشته قرارگیرد در سرانجام لازم است به چند نکته اشاره گردد:

1- در این مجموعه کوشش شده تا تعداد زیادی از مهمترین معاهدات بین المللی در زمینه حقوق هوایی جمع آوری و متون فارسی و انگلیسی آنها در چهار سرفصل هوانوردی، حمل و نقل هوایی، امنیت هوانوردی و هواپیماهای کشوری تدوین گردد.

2-تمامی اصلاحات لازم الاجرای بعدی در متن کنوانسیون هوانوردی کشوری بین المللی 1944 گنجانده شده که توضیحات لازم در پاورقی آمده شده است.

3- متن انگلیسی تعدادی از این اسناد بین المللی به فارسی ترجمه شده و متن فارسی بعضی دیگر که قبلا ترجمه و به تصویب قوه مقننه رسیده مورد بازبینی قرارگرفته است. در مواردی تنظیم متن فعلی که با شکل ابتدایی آن در قانون مصوب به لحاظ عدم صحت ترجمه متفاوت خواهد بود و در واقع متون جدید از اعتبار متن قانونی برخوردار نمی باشد.

4- با توجه به این که در بعضی موارد متن فارسی اسناد بین المللی که مصوب قوه مقننه می باشد احتیاج به بازنگری جدی دارد، لازم است که در آینده به وسیله مراجع مربوط مورد بازنگری واقع شده و پس از مراحل استصوابی قانونی به عنوان ترجمه صحیح متن اسناد به مورد اجرا گذاشته گردد.

5- با در نظر دریافت الزام تنفیذ تعدادی از اسناد بین المللی مذکور در این مجموعه به وسیله کشور جمهوری اسلامی ایران، ضرورت دارد تا در آینده مراجع مربوطه نسبت به انجام مراحل استصوابی قانونی آن به وسیله مجلس شورای اسلامی اقدام کنند.

6- در ترجمه اسناد بین المللی سعی شده است که زیبایی های جمله پردازی مانع بیان مفاهیم اساسی محتوای اسناد مذکور نگردد و در عین حال از ذکر اصطلاحات غیر رایج پرهیز گردد.

همان گونه که عنوان شد، اهمیت کنترل و نظارت بر وسایل پرنده جهت پرواز بر فراز خاک کشورها و پایبندی به مقررات بین المللی هوانوردی از صندلی خاصی برخوردار بوده و از طرفی دیگر به لحاظ درآمد اقتصادی و رعایت نکات ایمنی در انجام عملیات پروازی در فضای هر کشور، دارای اهمیت خاصی بوده که نمی توان آن را نادیده گرفت. پس تدوین و ارایه منابع و قوانین جهت یکنواختی وحدت رویه جهت صدور مجوز پروازهای عبوری شرکت های هواپیمایی از فضای کشور ما نیز ضروری به نظر می رسد.

1com.ir: مجله کامپیوتر | مجله کاربردی فناوری در صنعت گردشگری

3ye.ir: مجله سایه | مجله خانه و خانواده، اطلاعات عمومی، اخبار روز

abuzariyon.ir: مجله ابوذریون | نگاهی اجمالی به رویدادهای روز ایران و جهان